E, dhayohe teka! E, gelarna klasa! E, klasane bedhah! E, tambalen jadah! E, jadahe mambu! E, pakakna asu!
[Lagu Rakyat Jawa]
“Pulut isih kalah plikete karo panganten anyar”, mengkene anggone para sepuh ngandhakake kahanane panganten anyar. Penganten-anyar tinandhingake klawan pulut. Pulut iku wantahe gegambaran swasana pliket lan rumaket kang umetu saka sabangsane tlutuh ing woh, godhong, utawa pang lan pokoke tetuwuhan lan tetanduran. Kerep-kerepe wit nangka. Woh nangka (ing carita kuna; umpamane carita dumadine Kutha Wanasari; Nangka Dhoyong papane Nyi Gadhung Mlathi) uga kanggo pasemon pasanggiri manah ngrebutake sawijining wanita utawa rara: ngetokake pulut utawa tlutuh ing wohe. Woh kang ingaran mateng (ndhandhanggula), lumrah tlutuhe metu; dietokake lantaran sayembara.
Sayembara ngetokke pulut ndadekake wanita utawa rara utawa wara bisa nyawiji karo priya (Rara Sudarmi kalawan Demang Damar), dhaup manjalma panganten.
Sri Panganten, yaiku manungsa loro kang dhaup, kang nyawiji manunggal, iku karaket dening puluting manungsa (manik). Panganten padha ngruket siji lan sijine; ngraket ngrumaket. Dheweke padha dene mulutake pulute, nggunakake mulute, tutuke. Tata-tata nambut laire wijining manungsa. Nyawijine panganten uga minangka pralambang pahargyan bakal thukule tetanduran lan tetuwuhan ing pakebonan, pategalan, pasawahan, sarta alas. Thukule wiji bisane ya jalaran Bumi lan Langit ngetokake tlutuh, metokake pulut.
Metune pulut dipahargya gedhen sajroning upacara wiwaha: ewuh-panganten. Dewi Sri kaboyong. Kainggilke ing alam kawidadaren (midadareni).
Acara ewuh-mantenan ing dhusun ing Gunungkidul lan ing akeh papan sanyatane nduweni sipat pulut: lumantar tutuk (gethok-tular) sawijining paraga (kang duwe gawe) ngaturi tangga teparo sanak-kadang supaya rawuh ing daleme saperlu sambatan, rewang, sung-pambiyantu, satemah entheng sesanggane pas acara ewuh-manten lumaku. Kang duwe gawe lan tangga-teparo samya rumaket pasedulurane lan urip-bebrayane: pulut-pinulutan, karana anane acara iki. Wis dadi adat saben ing dhusun acara ewuhe manten digethok-tularake lumantar mulut (tutuk). Sanak-kadang lan tangga teparo kang manggon ing liya desa, ing kutha-pangulandara, uga katuran rawuh sedaya. Akeh kang keraya-raya nglonggarake wektune saderma nyenengake manahe kang duwe gawe. Ngombyongi acarane.
